یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز در حالی به کار خود پایان داد که این بار هم همچون گذشته، نقاط مثبت و منفی در رقابتی نزدیک با یکدیگر حکایت از زخم‌ها و مرهم‌ها بر پیکر حوزه هنر داشتند.
به گزارش روابط عمومی اتاق بازرگانی تبریز، به باور اغلب شرکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان ثابت این رویداد، یازدهمین دوره نمایشگاه ملی صنایع دستی و سومین دوره نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز، شاهد رشد در ابعاد اجرایی و کیفی و البته افت در ابعاد کمی بوده است. هرچند طبق عادت همیشگی، تبلیغات مربوط به نمایشگاه تنها چند روز مانده به برگزاری آغاز شد، اما مهم‌ترین دلیل فروش نسبتاً پایین به باور غرفه‌داران، انتخاب نامناسب زمان برگزاری نمایشگاه در پایان ماه و عدم توان خرید خانواده‌ها به دلیل پرداخت‌نشدن حقوق‌ها بوده است.
با این حال، استقبال گرم مردم از نمایشگاه را می‌توان آغاز فصل آشتی و همراهی مردم با هنر دست و مایه دلگرمی برای فعالان حوزه صنایع دستی دانست. شنیدن از افرادی که دهه‌ها از عمر خود را صرف زنده نگاه داشتن بخش ارزشمندی از فرهنگ، تمدن و هنر این خاک کرده‌اند، فرصتی خوبی بود که گردهمایی فعالان صنایع دستی در قالب یازدهمین نمایشگاه صنایع دستی تبریز فراهم کرد.
شنیدن از امیدها تا ترس‌ها، از باورها تا عادت‌ها در کالبد هنر دستان هنرمندان این خاک، اتفاق مبارکی است که به مدد تلاش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی روی داد و پس از گذشت سال‌ها توانسته جایگاه ویژه‌ای در تقویم نمایشگاهی کشور به دست آورد.
صنایع دستی آذربایجان‌شرقی کمتر شناخته‌شده در ایران
محمدقلی آقایی، تولیدکننده ورنی و صاحب چهار عنوان برتر صنایع دستی در قالب مهر اصالت، از ۲۷ سال تلاشش در این مسیر می‌گوید.
به باور وی، ورنی آذربایجان نتوانسته با وجود قدمت و ویژگی‌های خود، جایگاه شایسته‌ای در کشور به دست آورد. او از تحریم‌ها به‌عنوان چوبی لای چرخ صنایع دستی یاد می‌کند که کمر تولیدکننده را شکسته است.
وی می‌افزاید: حمایت‌های داخلی نیز محدود است. نبود سرمایه برای تولیدکننده و نبود توان خرید خانوار، و البته جای خالی فرهنگ‌سازی، سبب شده تا عرصه برای این هنر صنعت و فعالان آن تنگ شود.
ترکمنستان، مشتری ثابت کلاقه‌ای اسکو
حائری، از تولیدکنندگان کلاقه‌ای در شهرستان اسکو، با اشاره به جایگاه تولید کلاقه‌ای در اشتغال این شهرستان خاطرنشان کرد: با وجود قدمت این هنر، متأسفانه مشتریان زیادی از ایران نداریم. قیمت تمام‌شده کار بالاست و همین مانع از جذب مشتری داخلی می‌شود.
وی افزود: اغلب مشتریان داخلی از اردبیل، شیراز و گنبد کاووس هستند و معمولاً تولیدات ما از مسیر زمینی به گنبد کاووس و از آنجا به ترکمنستان، به‌عنوان مهم‌ترین مشتری کلاقه‌ای، ارسال می‌شود.
جای خالی هنرهای اصیل دستی آذربایجان در شهرستان‌ها
وحید حسن‌پور، از هنرمندان مراغه‌ای، با انتقاد از تداوم شرایط حاضر در فضای صنایع دستی کشور گفت: حیف است که هنرهای اصیل دست و مختص هر منطقه، با مرگ استادکاران قدیمی به فراموشی سپرده شوند و صنایع دستی محدود به چند عنوان و رشته شود.
وی ادامه داد: شما به غرفه شهرستان‌ها نگاه کنید؛ به‌جز چند مورد، بقیه تنها عرضه‌کننده هنرهای سایر نواحی کشور هستند، نه هنر اصیل و مختص شهر و منطقه خود! وی با اشاره به قدمت هنر سفال در مراغه گفت: آنچه امروز به‌عنوان صنایع دستی مراغه در نمایشگاه عرضه می‌شود، هنر شهرهایی مثل اصفهان و کاشان است.
حسن‌پور بر برگزاری دوره‌های توانمندسازی، به‌ویژه در حوزه بازاریابی دیجیتال برای فعالان صنایع دستی، تأکید کرد و افزود: قلباً معتقدم بازاریابی باید بر عهده دولت باشد یا حداقل با ایجاد شبکه‌سازی، بخش تولید از دغدغه فروش دور شود.
وی گفت: حقیقت این است که هنرمندان بی‌شماری علی‌رغم میل باطنی و عشق به این حوزه، مجبورند برای تأمین هزینه‌های زندگی از این عرصه فاصله بگیرند.
زمان تکیه بر شیوه‌های منسوخ تبلیغات و بازاریابی نیست
مجید سلامت، ۶۵ ساله و دارای نشان درجه یک هنر و استاد نگارگری، معتقد است مطالعه تمدن، فرهنگ و نوع نگرش یک جامعه مستلزم شناخت هنرهای دستی آن جامعه است.
وی با انتقاد از مدیریت غیرتخصصی در کشور، معتقد است تداوم مسیر فعلی در مدیریت فرهنگی، هنری و سیاست‌گذاری‌ها، صنایع دستی را محکوم به فنا می‌کند. وی با اشاره به ظرفیت‌های فضای مجازی مانند اینستاگرام برای معرفی و فروش صنایع دستی گفت: اکنون زمان تکیه بر شیوه‌های سنتی و منسوخ تبلیغات و بازاریابی نیست.
مجید سلامت، اعطای وام‌های کم‌ارزش به هنرمندان را حمایت ندانسته و گفت: حمایت واقعی فرصت و فضا دادن به هنرمندان و مسیرگشایی برای تولید و فروش است.
پست چاقوی زنجان غیرقانونی است!
حمیدرضا دادو، چاقوساز زنجانی، به همراه همکارش به نمایندگی از هنرمندان چاقوساز زنجان، میهمان نمایشگاه صنایع دستی تبریز هستند. وی با بیان اینکه بازار چاقو ضعیف است، گفت: باید نگاهمان به چاقو از یک صنعت به یک هنر تبدیل شود. وی با اشاره به مشکلات صادرات چاقو گفت: ما حتی برای فروش داخلی محدودیت داریم و حتی برای ارسال محموله پستی چاقو مشکل داریم، چون این کار ممنوع است.
وی از ساخت ابزارها و دستگاه‌های ساخت چاقو به شیوه‌های ابداعی توسط هنرمندان زنجانی خبر داد و گفت: سال گذشته سفری به ترکیه و ارتباط با چاقوسازان ترک داشتیم. جالب است بگویم کیفیت کارشان، با وجود استفاده از دستگاه‌های اروپایی، بسیار پایین بود حال آنکه ما تمام دستگاه‌های این کار را خودمان طراحی کرده‌ایم.
همزمانی نمایشگاه گردشگری با نمایشگاه صنایع دستی
سومین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری تبریز هم‌زمان با یازدهمین نمایشگاه ملی صنایع دستی برگزار شد. بازدیدکنندگان از سالن صنایع دستی کنجکاوانه سری به سالن گردشگری هم می‌زدند. هرچند به گفته شهریار مختاری، قائم‌مقام مجموعه درمانی ولیعصر، این بخش جذابیتی برای مخاطب عام ندارد و شاید بهتر است که نمایشگاه گردشگری به شکل مجزا و با ایجاد لاین‌های خدمات و جذابیت‌های جدید برگزار شود.
وی گفت: نمایشگاه صنایع دستی جذابیت ویژه‌ای به دلیل فروشگاهی بودن دارد و البته وسعت بیشتری دارد که زمان بیشتری از بازدیدکنندگان می‌گیرد و در مقابل، حوصله‌ای برای بازدید از نمایشگاه گردشگری نخواهد ماند.
مدیریت دولتی گردشگری، سد راه توسعه این صنعت در ایران
شهریار مختاری که به نمایندگی از مجموعه خود با هدف معرفی ظرفیت‌های حوزه گردشگری سلامت در این نمایشگاه حضور یافته، معتقد است باید شرایطی فراهم شود تا بازدیدکنندگان و هیئت‌هایی از سایر کشورها برای نمایشگاه گردشگری حضور یابند. وی اظهار داشت: به شدت نیاز است تا مجموعه‌های خارجی درگیر شوند و خوب، این رویکرد مستلزم هزینه است که بخش دولتی گردن نمی‌گیرد.
مختاری تأکید کرد: مادامی که مدیریت صنعت گردشگری دولتی باشد و بخش دولتی درآمد کارکنان خود را فارغ از ورود یا خروج گردشگر پرداخت کند، سیاست‌گذاری و نگاه به حوزه گردشگری با همین فرمان و کیفیت ادامه خواهد داشت و نمی‌توان بهبود شرایط را متصور بود.
ابوالفضل رنجبر، کارشناس گردشگری و میراث فرهنگی منطقه آزاد ارس، با اشاره به تمهیدات صورت‌گرفته توسط منطقه آزاد ارس برای توسعه راه‌های ارتباطی و گردشگری گفت: به‌دنبال جذب سرمایه‌گذاران با بسته‌های تشویقی و تخفیفی هستیم.
وی فضای نمایشگاه را خوب ارزیابی کرد، ولی از سر و صدای حاکم بر نمایشگاه توسط سیستم‌های صوتی گلایه‌مند بود.
رنجبر گفت: آن‌قدر صدا زیاد است و آهنگ‌ها با صدای بلند پخش می‌شود که به معنای واقعی صدا به صدا نمی‌رسد!
خسرو موسی‌زاده؛ عضو هیئت‌رئیسه جامعه هتل‌داران استان اردبیل، معرفی ظرفیت‌های استان اردبیل درحوزه گردشگری را از اهداف شرکت در سومین نمایشگاه تبریز عنوان کرد.
وی از نگاه‌سلیقه‌ای به غرفه‌ها در بحث بازدید مسئولین رده بالا ابراز نارضایتی کرد و افزود: لازم است تا بازنگری در این رویکرد اتفاق بیفتد.
تبلیغات برای گردشگری سرمایه‌گذاری است، نه هزینه
محمدی، مدیرعامل مجموعه گردشگری و پیست اسکی الوارس مهرگان، از توجه ویژه استان اردبیل به گردشگری چهار فصل خبر داد و گفت: احداث پیست‌های اسکی با هدف رونق و توسعه ورزش‌های زمستانی بوده است. امیدواریم با حل مشکلات پیست‌های اسکی تبریز، این منطقه از ایران بر اساس ظرفیت خود به قطب ورزش‌های زمستانی تبدیل شود.
محمدی گفت: نباید فراموش کرد که لازمه موفقیت در تمامی حوزه‌ها، به‌ویژه گردشگری، تبلیغات است.
وی افزود: تبلیغات نمایشگاه تبریز باید از ماه‌ها قبل آغاز شود تا گروه‌های هدف و مراجعه‌کنندگان بیشتری از سایر استان‌ها و شهرها امکان حضور داشته باشند.
او پیشنهاد کرد که نمایشگاه تبریز به‌جای اختصاص بیشتر غرفه‌ها به فعالان این استان، بستر و فضای مناسب و تخفیف‌های اقامتی برای حضور مجموعه‌های خارج از استان فراهم کند تا اعتبار بیشتری برای این نمایشگاه به دست آید.
بر اساس این گزارش، نمایشگاه‌های صنایع دستی و گردشگری به کار خود پایان دادند. امید است که برپایی این رویداد ارزشمند، با توجه به نکته‌سنجی‌ها و ظرافت‌ها، راهی روشن برای تداوم داشته باشد و برگزاری هرچه بهتر و پربارتر آن، نشانگر هنر و دقت مدیران استان در رویدادهای با پسوند ملی و بین‌المللی باشد.